Finanse polskich samorządów

Finanse polskich samorządów w ostatnich latach przeżywają kryzys. Składa się na to wiele
czynników niezależnych od samorządów. Wśród nich warto wskazać na:

• okres pandemii, który spowodował ograniczenie działalności wielu gałęzi gospodarki, co wpłynęło na kondycje finansową podmiotów gospodarczych, wpłacane przez nie podatki i otrzymywane, również od samorządów, wsparcie finansowe w postaci różnych instrumentów finansowych;
• podobnie wojna tuż za granicą, która nie sprzyja rentowności niektórych podmiotów gospodarczych, ale zmusza państwo polskie do podejmowania ekstraordynaryjnych wydatków, co również przekłada się bezpośrednio na kondycję funkcjonowania sektora publicznego;
• ponadto dodatkowe zawirowania w sektorze publicznym spowodowane wdrożeniem w 2022 r. do systemu finansowego tzw. Polskiego Ładu Ekonomicznego. Rozwiązania przyjęte w ramach tej reformy spowodowały perturbacje w systemie budżetowym.

Wydaje się jednak, że rozwiązania te w zróżnicowany sposób wpłynęły na poszczególne
podsektory sektora finansów publicznych. Szczególnie ucierpiał jednak na tych zmianach
samorząd terytorialny. Widać to w takich kategoriach jak spadek udziałów z PIT w strukturze
dochodów ogółem, szczególnie miast na prawach powiatu, bezprecedensowy spadek
nadwyżki operacyjnej dużych miast w roku 2022, wzrost kosztów zadań bieżących, wzrost
znaczący kosztów obsługi zadłużenia. Zestawienie powyższych tendencji z obserwowanymi
innymi jak: klientelizm, nierównomierny dostęp do środków finansowych z rządowych
programów inwestycyjnych, niewspółmierne wyrównywanie ubytków z tytułu udziałów w
PIT przez rząd dla poszczególnych grup samorządów, powoduje refleksje co do kształtu i
przyszłości finansów samorządów, ich przewidywalności i sterowalności i daje prawo do
postawienia pytania o samodzielność finansową samorządów.

Te i inne zagadnienia, dotyczące istoty samorządu oraz jego samodzielności, z
uwzględnieniem szczególnej roli i turbulencji, w jakich znalazły się polskie metropolie, w tym
miasto Kraków, w tym propozycje co do kształtu polskiego systemu finansów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem działań jakie można podjąć w okresie krótszym i dłuższym czytelnik może znaleźć w opracowaniu:

„Sytuacja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018–2022 a idea
samorządności – na przykładzie gmin, miast na prawach powiatu oraz miast
metropolitalnych”, autorzy: Marzena Piszczek, Krzysztof Surówka, Finanse Komunalne
4/2023 – link poniżej

https://www.profinfo.pl/sklep/finanse-komunalne,7246,r,2023,nr,4.html

Zapraszamy również do lektury opracowania poświęconego sticte sytuacji finansowej miasta
Krakowa w latach 2010 – 2022: